Étimologi
Macapat kerep
dijarwakaké minangka maca papat-papat awit carané maca pancèn
rinakit saben patang wanda. Nanging iki dudu siji-sijiné makna, penafsiran
liyané uga ana. Sawijining pakar Sastra Jawa, ngandaraké sawetara makna
liya ing bukuné Tembang in two traditions.
Sajabané sing wis
kasebut ing dhuwur, makna liya yakuwi tembung -pat ngarujuk
marang cacahing tandha diakritis (sandhangan) jroning aksara Jawa sing
relevan jroning panembangan macapat.
Banjur
miturut Serat Mardawalagu,
sing dikarang d’ening Ranggawarsita,
macapat minangka cekakan saka frasa maca-pat-lagu sing tegesé
"nglgokaké nada kapapat’. Saliyané maca-pat-lagu, isih ana
manèh maca-sa-lagu, maca-ro-lagu lan maca-tri-lagu. Miturut
ujaring kandha maca-sa klebu kategori paling tuwa lan
diciptakaké déning para Déwa lan diturunaké marang pandita Walmiki lan
ditangkaraké déning sang pujangga istana Yogiswara saka Kedhiri. Nyatané
iki klebu kategori sing saiki disebut kanthi jenengtembang gedhé. Maca-ro klebu
tipe tembang gedhé yakuwi cacahing ‘’bait’’ (pada?) saben
pupuh bisa kurang saka papat sauntara kuwi cacahing sukukata (wanda?) jroning
saben bait (pada) ora mesthi padha lan diciptakaké déning Yogiswara. Maca-tri utawa
kategori sing katelu yakuwi tembang tengahan sing miturut ujar
diciptakaké déning Resi Wiratmaka, pandhita istana Janggala lan disampurnakaké
déning Pangeran Panji Inokartapati lan saduluré. Wusanané, macapat utawa tembang
cilik diciptakaké déning Sunan Bonang lan diturunaké marang para wali.[7]
Sajarah
Macapat minangka
sebutan metrum puisi jawa tengahan lan jawa anyar, sing nganti saiki
isih ditresnani masarakat, nyatané pancèn angèl dilacak sajarahé. Poerbatjaraka mratélakaké yèn macapat lair bebarengan karo
geguritan abasa jawa tengahan, nalika macapat wiwit dikenal, durung diweruhi
sacara premana.Pigeaud nduwèni panemu yèn tembang macapat
dipigunakaké ing wiwitan periode Islam. Pratélan Pigeaud
sing asipat informasi kira-kira iku isih perlu diupayakaké kacocogan tauné sing
mesthi. Déné Karseno Saputra ngira-ira adhedhasar analisis marang sawetara
panemu lan pratélan. Yèn nyata pola metrum sing dipigunakaké ing tembang
macapat padha karo pola metrum tembang tengahan lan tembang macapat tuwuh
ngrembaka sairing karo tembang tengahan, mula banjur dikira-kira yèn tembang
macapat wis ana ing kalangan masarakat saora-orané taun 1541 masèhi.
Pangira-ira iki adhedhasar angka taun sing ana ing kidung Subrata, Juga Rasa
Dadi Jalma = 1643 J utawa 1541 masèhi. ( Saputra, 1992 : 14 ) Bab iki
adhedhasar pola metrum macapat sing paling wiwitan sing ana ing kidung Subrata.
Watara taun iku tueuh geguritan abasa jawa kuno, jawa tengahan lan jawa anyar
yaiku kekawin, kidung lan macapat. Taun pangira-ira kuwi cocog uga karo
panemuné Zoetmulder luwih kurang ing abad XVI ing jawa urip
bebarengan telu basa, yaiku jawa kuno, jawa tengahan lan jawa anyar. Jroning Mbombong manah I ( Tejdohadi Sumarto, 1958 : 5 )
disebutaké yèn tembang macapat ( sing nyakup 11 metrum ) diciptakaké
déning Prabu Dewawasesa utawa Prabu Banjaransari saka Sigaluh ing taun Jawa
1191 utawa taun Masèhi 1279. Ananging miturut sumber liya, macapat ora mung
diciptakaké déning sawiji uwong, nanging déning sawetara wali lan bangsawan. (
Laginem, 1996 : 27 ). Para pancipta iku yakuwi Sunan Giri Kedaton, Sunan
Giri Prapen, Sunan Bonang,Sunan Gunung Jati, Sunan Murya, Sunan Kali Jaga, Sunan Drajat,Sunan Kudus, Sunan Geseng, Sunan Majagung, Sultan Pajang, Sultan Adi
Eru Cakra lan Adipati Nata Praja. Nanging miturut kajian ilmiah ana loro panemu
sing nduwèni prabédan ngenani lairé macapat. Panemu sepisan mratélakaké yèn
tembang macapat iku luwih tuwa tinimbang tembang gedhé lan panemu kaloro
suwaliké. Kajaba panemu iku isih ana panemu liya ngenani lairé macapat
adhedahsar perkembangan basa.
A). Tembang
macapat luwih tuwa tinimbang tembang gedhé Panemu pisanan nganggep yèn tembang
macapat luwih tuwa tinimbang tembang gedhé tanpa wretta utawa tembang gedhé
kawi miring. Tembang macapat timbul ing zaman Majapahit pungkasan nalika
pengaruh kabudayan Islam wiwit surut ( Danusuprapta, 1981 : 153-154 ).
Diandaraké déning Purbatjaraka yèn lairé macapat bebarengan karo kidung, kanthi
anggepan yèn tembang tengahan ora ana. ( Poerbatjaraka, 1952 : 72 )
B). Tembang
macapat luwih anom tinimbang tembang gedhé Panemu kaloro nganggep yèn tembang
macapat lair ing wektu pengaruh kabudayan Hindu tansaya tipis lan rasa
kabangsan wiwit tuwuh, yaiku ing zaman Majapahit pungkasan. Lairé macapat
urut-urutan karo kidung banjur muncul tembang gedhé abasa jawa pertengahan,
sabanjuré muncul macapat abasa jawa anyar. Lan ing zaman Surakarta wiwitan
muncul tembang gedhé kawi miring. Wangun gubahan abasa jawa anyar sing akèh
disenengi yaiku kidung lan macapat. Prosès pamunculané wiwit nalika lair
karya-karya abasa jawa pertengahan sing biasa disebut kitab-kitab kidung,
banjur muncul karya-karya abasa jawa anyar arupa kitab-kitab suluk lan
kitab-kitab niti. Kitab suluk lan kitab niti iku mènèhi sumbangan sing gedhé marang
perkembangan macapat.
C). Tembang
macapat adhedhasar perkembangan basa Jroning hipotesis Zoetmulder ( 1983 :
35 ) disebutaké yèn sacara linguistik basa jawa pertengahan dudu arupa pangkal
basa jawa anyar, nanging arupa rong cawang singkapisah lan divergen ing basa
jawa kuna. Basa jawa kuna minangka basa umum sajroning periode Hindu – Jawa
nganti runtuhé Majapahit. Wiwit tekané pengaruh Islam, basa jawa kuna tuwuh
miturut rong arah sing béda siji lan sijiné lan nuwuhaké basa jawa pertengahan
lan basa jawa anyar. Sabanjuré, basa jawa pertengahan lan kidungé berkembang ing Bali lan basa jawa anyar kanthi macapat-é tueuh ing Jawa.
Malah nganti saiki tradisi panulisan karya sastra jawa kuna lan pertengahan
isih ana ing Bali.
Sekar Macapat utawa Sekar Alit
Macapat iki uga
sinebut tembang macapat asli, kang umumé dienggo sumrambah ing ngendi-ngendi.
Urut-urutané tembang Jawa iku padha
karo lelakoning manungsa saka mulai bayi abang nganti tumekaning pati. Mungguh
kaya mangkéné urut-urutané tembang kaya kang ing ngisor iki:
·
Maskumambang:
Gambaraké jabang bayi sing isih ono kandhutané ibuné, sing durung kawruhan
lanang utawa wadon, Mas ateges durung weruh lanang utawa wadon, kumambang
ateges uripé ngambang nyang kandhutané ibuné.
·
Sinom:
Ateges kanoman, minangka kalodhangan sing paling wigati kanggoné wong anom
supaya bisa ngangsu kawruh sak akèh-akèhé.
·
Kinanthi:
Saka tembung kanthi utawa nuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah
panguripan ing alam ndonya.
·
Asmarandana:
Ateges rasa tresna, tresna marang liyan (priya lan wanita lan kosok baliné)
kang kabèh mau wis dadi kodrat Ilahi.
·
Gambuh:
Saka tembung jumbuh / sarujuk kang ateges yèn wis jumbuh / sarujuk banjur
digathukaké antarane priya lan wanita sing padha nduwèni rasa tresna mau, ing
pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.
·
Dhandhanggula:
Nggambaraké uripé wong kang lagi seneng-senengé, apa kang digayuh bisa kasembadan.
Kelakon duwé sisihan / bojo, duwé anak, urip cukup kanggo sak kulawarga. Mula
kuwi wong kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu ndandanggula.
·
Durma:
Saka tembung darma / wèwèh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripé, banjur tuwuh
rasa welas asih marang kadang mitra liyané kang lagi nandang kacintrakan, mula
banjur tuwuh rasa kepéngin darma / wèwèh marang sapadha - padha. Kabèh mau
disengkuyung uga saka piwulangé agama lan watak sosialé manungsa.
·
Pangkur:
Saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. Kang
dipikir tansah kepingin wèwèh marang sapadha - padha.
·
Megatruh:
Saka tembung megat roh utawa pegat rohe / nyawane, awit wis titi wanciné
katimbalan marak sowan mring Sing Maha Kuwasa.
·
Pocung:
Yen wis dadi layon / mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak
durungé dikubur.
Sekar Madya utawa Sekar Tengahan
Sekar Ageng
Sekar macapat Ageng (gedhé) mung ana siji,
yaiku Girisa.
Yen dideleng seka angèlé, sekar macapat ageng kaya tembangKakawin ing
jaman kuna.
Perkembangan macapat
Sajarah
perkembangan sastra jawa panjang dawa banget. Prof. Dr. R. M. Ng. Poerbatjaraka wis kasil gawé ikhtisar isi sing nyuguhaké
pambabakan adhedhasar zaman pusaka-pusaka iku tinulis déning para apngriptané.
Sastra Jawa Kuna
Karya sastrané
yakuwi kakawin Ramayana, kakawin Bharata Yudha.
Sastra Jawa
Pertengahan
Miturut panemu
para ahli sastra lan sastra jawa, bates wektu sing dipatrapaké tumrap sastra
jawa kuna diwiwiti jawa purba nganti waara taun 1400. Kanggo sastra jawa
pertengahan, wiwit taun 1400-1700, déné sakwisé taun kasebut nganti saiki
diarani sastra jawa anyar. Karya sastrané yaiku, Tantu pangelaran lan Kidung
Sundayana.
Sastra Jawa Zaman Islam
Jroning lembaran
sastra jawa zaman Islam, ana telu pusaka sing judhulé migunakaké tembung Niti,
sing maknané tuntunan. YaikuNitisewaka, Nitisruti lan Nitipraja. Katelu pusaka iku nadané padha, yakuwi isi
tuntutan. Nitisewaka dianggit ing zaman pamaréntahan Sinuwun Mangkurat II ing
Kartasura,déné Nitipraja digawé ing zaman pamaréntahan Sultan Agung ing Mataram. Nitisruti ditulis déning
Pangeran Karang Gayam, yaiku sawijining pujangga krajan Pajang sing manggon ing
Karang Gayam. Asma sakbeneré yakuwi Pangeran Tumenggung Sujonopuro, sing
miturut silsilah isih gantung siwuré R. Ng. Ranggawarsita.
Sairing karo
sumebaré ajaran Islam, sacara ora langsung, pengaruh kabudayan Islam agawé
owah-owahan ing wangun puisi jawa. Saka kakawin sing mawa metrum India dadi
kidung sing mawa metrum Jawa. Kalungguhan kakawin sing sadurungé minangka puisi
resmi digantèkaké déning kidung. Nalika iku kidung dimanfaataké déning para
intelektual Islam kanggo nyebaraké ajaran Islam ing pesisir lor ( Giri,
Surabaya, Demak). Nanging, suwéning suwé kauripan kidung gèsèr uga saka Jawa
menyang Bali, lan kalungguhané digantèkaké déning macapat kanthi gaya pesisiran
lan muncul istilah macapat pesisiran.
Sawisé pusat
panyebaran agama Islam pindhah saka tlatah pesisir menyang pedalaman, yakuwi
Mataram, kabudayan jawa ngalami pembangunan. Ing zaman Sultan Agung ana
restrukturisasi kabudayan jawa. Kabudayan Jawa dikristalisasi lan dimantebaké,
umpamané macapat dilestarèkaké lan dibakokaké strukturé, nanging uga
dimodernaké, umpamané, kanthi pangowahanKalèndher Jawa minangka asil rekayasa perpaduan taun Saka
lan taun Hijriyah.
Sastra Jawa Zaman Surakarta Wiwitan
Zaman krajan
Surakarta wiwitan, sastra Jawa ngalami zaman keagungan. Akèh banget asil sastra
sing diciptakaké lan isiné uga manéka warna. Bab iki tuwuh saka pengayoman para
raja sing pinuju mengku praja lan wektu semana Basa Jawa dipigunakaké minangka basa dinas
pamaréntahan. Saliyané kuwi, para raja lan para satria punggawané mèlu nggubah
pustaka. Bab iki minangka stimulan tumrap para peminat lan sutresna budaya
padha nyonto. Sri Susuhunan Pakubuwana III, Sri Susuhunan Pakubuwana IV, Sri
Susuhunan Pakubuwana V, KGPAA. Mangkunegara IV, R. Ng. Sindu Sastra, KPA.
Kusumadilaga lan liyané,minangka tokoh-tokoh pamaréntahan pinunjul lan mèlu
ndhukung ngembangaké kasusatran Jawa saliyané para pujangga sing diwisuda.
Sauntara sing bener-bener anggawa sastra jawa mlebu ing abad keemasan ing zaman
kasebut yakuwi R. Ng. Yasadipura I, pujangga pisanan kraton Kasunanan Surakarta
Adiningrat. R. Ng. Yasadipura II utawa R. T. Sastranegara minangka pujangga
Kasunanan sing kaloro.
Pesen jroning Macapat
Ing sajroning
tembang macapat kakandhut angkah awujud pesen. I Made Purna mratélakaké
yèn : “ manéka makna lan swasana sing dikandhut ing sajroning tembang
macapat kanggo ngandaraké pesen utawa amanat. Kandhutan peswn sing kasusun
jroning wangun tetalèn tembung mawa kaidah utawa pathokan sing baku “ Miturut Teeuw sing dikutip déning Laginem, miturut konsèp semiotik, karya sastra dianggep minangka otonom lan komunikatif.
Komunikatif nduwèni makna yèn karya sastra diwadhahi jroning model komunikasi.
Jroning model komunikasi ana unsur komunikator (penyampai), ‘’message’’
(pesan), komunikan (penerima). Komponen-komponen iku kanthi fungsiné
dhéwé-dhéwé bisa dianggo njlèntrèhaké manéka konsèp jroning macapat. Minangka
sawijining pesen, macapat nduwèni ciri lan makna miturut angkah sing
dikarepaké. Conto:
1. Serat Wulangrèh Isi serat iki luwih ditujokaké marang para
pemuda. Ing sajeroné ana pesen ngenani kawaskithan, kapekaan marang
tandha-tandha, kajujuran lan kasabaran, rasa urmat lan sapanunggalané.
2.Serat Tripama Isi pesen serat iki diandaraké liwat pralambang
utawa penampilan lakon pewayangan minangka tuladha utawa simbul. Ana telu tokoh
sing dadi tuladha yaiku Bambang Sumantri utawa Patih Suwanda saka epos Arjuna
Sastrabahu, Kumbakarna saka epos Ramayana lan Adipati Karna utawa Basukarna
saka epos Mahabarata. Miturut katelu tuladha kasebut, isi pesené arupa tuladha
sipat ksatria sing pantes dianut.
3.Wirawiyata Isi
pesen iki ditujokaké marang prajurit amarga nyangkut masalah ajaran
keprajuritan. Bab sing kakandhut arupa janji prajurit, disiplin, kataatan,
katakwaan, ora anngak lan ora sawenang-wenang.
4.Serat
Panitisastra Pokok-pokok ajaran utawa pesen sing ana jroning karya iku arupa
adat istiadat, sopan santun, nilai karta lan derma, tenggang rasa, pendhidhikan
anak minangka pendhukung nilai sosial wong tuwa lan sanak sedulur, kawruh
kanggo ngandelaké katakwaan marang Gusti kang murbèng dumadi.
5.Wulang Estri Isi
pesen jroning serat iki ditujokaké marag para wanita sing bakal nglakoni urip
bebrayan. Supaya kauripan rumah tanggané apik, sejahtera lair batin, isterikudu
mangertèni aturan rumah tangga, ngerti watak utawa sipat bojo, teliti, lan ora
olèh ndhisiki kekarepané bojo. Ajaran iki disimbulaké kanthi paraga Dewi
Adaniggar saka Cina, Putri Raja Ternate, Dewi Citrawati lan lima driji tangan. Simbol-simbol iku
mènèhi gambaran ngenani kegagalan kegagalan lan keberhasilan omah-omah.
6.Candra Rini Isi
pesen jroning serat iki arupa ajaran moral tumrap kaum wanita jroning urip
omah-omah. Konsep ajaran sing awangun deskripsi sifat, watak, prilaku istri Arjuna supaya dadi conto lan dituladhani déning kaum wanita.
Istri Arjuna sing djadi perlambang yakuwi Sumbadra, Manuhara, Ulupi, Gandawati,Srikandi, Manikarja, Maeswara, Rarasati lan Sulastri.
7.Serat
Dumbasawala Serat Dumbasawala isi ajaran utawa pesen sing dikarepaké dadi
tuladha déning warga kraton Surakartawektu semana. Isi pesen iku utamané ing babagan
kepahlawanan (kaprajuritan), Etika ( tingkah laku ), religiusitas (ketuhanan )
lan sosial.
Asmaradana
a. Tuladha
Jamane
nyata wus keksi
Sapa gelem nambut karya
Bakal nampa pituwase
Nging padha eling-elinga
Sosial mring sesama
Nggenya sami golek butuh
Tan mung nggo dhiri priyangga
b. Guru gatra
Guru gatra tembang ing nduwur ana 7
c. Guru lagu
Guru lagu tembang asmaradana yaiku i,
a, e, a, a, u, a
.
d. Guru wilangan
Guru wilangan tembang asmaradana yaiku
8, 8, 8, 8, 7, 8, 8.
e. Watak
Watak tembang asmaradana yaiku kesengsem.
Durma
a.
Tuladha
Damarwulan
aja ngucireng ngayuda
Baliya sun anteni
Mangsa sun mundura
Lah Bisma den prayitna
Baliya sun anteni
Mangsa sun mundura
Lah Bisma den prayitna
Katiban
pusaka mami
Mara tibakna
Curiganira nuli
Mara tibakna
Curiganira nuli
b.
Guru gatra
Guru gatra
tembang durma ana 7
c.
Guru lagu
Guru lagu tembang
durma yaiku a, i, a, a, i, a, i
.
d.
Guru wilangan
Guru wilangan
tembang durma yaiku 12, 7, 6, 7, 8, 5, 7.
e.
Watak
Watak tembang
durma yaiku nesu
Dhandhanggula
a.
Tuladha
Eling-eling pra kadang den eling
Uripa ing ndonya tan lama
Bebasan mung mampir ngombe
Cinecep nulya wangsul
Mring asale sangkane nguni
Begja kang wus pana]sangkan paranipun
Dedalankang den ambah
Mring rahayu lumampah
Uripa ing ndonya tan lama
Bebasan mung mampir ngombe
Cinecep nulya wangsul
Mring asale sangkane nguni
Begja kang wus pana]sangkan paranipun
Dedalankang den ambah
Mring rahayu lumampah
b.
Guru Gatra
Guru gatra tembang dhandhanggula yaiku
ana 8.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang dhandhanggula yaiku i,
a, e, u, i, a, a, a.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan tembang dhandhanggula yaiku
10, 10, 8, 7, 9, 7, 8, 7.
e.
Watak
Watak tembang dandhanggula yaiku luwes,
ngresepake.
Maskumambang
a.
Tuladha
Gereng-gereng Gathotkaca sru anangis
Sambaté mlas arsa
Luhnya marawayan mili
Gung tinamêng astanira
Sambaté mlas arsa
Luhnya marawayan mili
Gung tinamêng astanira
b.
Guru Gatra
Guru gatra tembang maskumambang yaiku ana
4.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang maskumambang yaiku i,
a, i, a.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan tembang maskumambang yaiku
12, 6, 8, 8.
e.
Watak
Watak saka tambang maskumambang yaiku
nelangsa.
Kinanthi
a.
Tuladha
Anoman malumpat sampun,
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.
b.
Guru Gatra
Guru Gatra tembang kinanthi yaiku ana 6.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang kinanthi yaiku u, i, a,
i, a, i.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan tembang kinanthi yaiku 8.
8. 8, 8, 8, 8.
e.
Watak
Watak saka tembung kinanthi iku tresna,
asih, seneng
.
Sinom
a. Tuladha
Pangeran kang sipat murah
Njurungi kajating dasih
Ingkang temen tinemenan
Pan iku ujaring dalil
Nyatane ana ugi
Iya kiyageng ing Tarub
Wiwitane nenedha
Tan pedhot tumekeng siwi
Wayah buyut canggah warenge kang tempa
Njurungi kajating dasih
Ingkang temen tinemenan
Pan iku ujaring dalil
Nyatane ana ugi
Iya kiyageng ing Tarub
Wiwitane nenedha
Tan pedhot tumekeng siwi
Wayah buyut canggah warenge kang tempa
b. Guru Gatra
Guru gatra
tembang sinom yaiku ana 9.
c. Guru Lagu
Guru lagu
tembang sinom yaiku a, i, a, i, i, u, a, i, a.
d. Guru
Wilangan
Guru
wilangan tembang sinom yaiku 8, 8, 8, 8, 7, 8, 7, 8, 12.
e. Watak
Watak saka
tembang sinom yaiku grapyak.
Gambuh
a.
Tuladha
Sekar gambuh ping catur,
Kang cinatur polah kang kalantur,
Tanpa tutur katula tula katali,
Kadaluwarsa katutuh,
Kapatuh pan dadi awon.
Kang cinatur polah kang kalantur,
Tanpa tutur katula tula katali,
Kadaluwarsa katutuh,
Kapatuh pan dadi awon.
b.
Guru Gatra
Guru gatra tembang gambuh yaiku ana 5.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang gambuh yaiku u, u, i,
u, o.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan tembang gambuh yaiku 7, 10,
12, 8, 8.
e.
Watak
Watak saka tembung gambuh yaiku semanak,
lucu, lan guyon.
Pangkur
a.
Tuladha
Mingkar mingkuring angkara,
Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.
Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.
b.
Guru Gatra
Guru gatra tembung pangkur yaiku ana 7.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang pangkur yaiku a, i, u,
a, u, a, i.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan tembung pangkur yaiku 8,
11, 8, 7, 12, 8, 8.
e.
Watak
Watak tembung pangkur yaiku nepsu kang
priatin.
Mijil
a.
Tuladha
Jalak uren mawurahan
sami
Samadya andon woh
Amuwuhi malad wiyadine
Ana manuk mamatuk sasari
Angsoka sulastri
Ruru karya gandrung
Samadya andon woh
Amuwuhi malad wiyadine
Ana manuk mamatuk sasari
Angsoka sulastri
Ruru karya gandrung
b.
Guru Gatra
Guru gatra saka
tembang mijil yaiku ana 6.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembung
mijil yaiku i, o, e, i, i, u.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan
tembang mijil yaiku 10, 6, 10, 10, 6, 6.
e.
Watak
Watak saka
tembung mijil yaiku prihatin, ngemurasa, lan lega.
Megatruh
a.
Tuladha
Sigra milir kang
gèthèk sinangga bajul
Kawan dasa kang njagèni
Ing ngarsa miwah ing pungkur
Tanapi ing kanan kéring
Kang gèthèk lampahnya alo
Kawan dasa kang njagèni
Ing ngarsa miwah ing pungkur
Tanapi ing kanan kéring
Kang gèthèk lampahnya alo
b.
Guru Gatra
Guru gatra tembung
megatruh yaiku ana 5.
c.
Guru Lagu
Guru lagu tembang
megatruh yaiku u, i, u, i, o.
d.
Guru Wilangan
Guru wilangan
tembang megatruh yaiku 12, 8, 8, 8, 8.
e.
Watak
Watak saka
tembang megatruh yaiku getun, nglangut.
Pocung
a. Tuladha
Bapak pocung
cangkemmu marep mandhuwur
Saba mu ing
sendhang
Pencokanmu lambung
kering
Prapteng wisma si
pocung mutah guwaya
b. Guru Gatra
Guru gatra tembang
pocung yaiku ana 4.
c. Guru Lagu
Guru lagu tembang
pocung yaiku u, a, i, a.
d. Guru Wilangan
Guru wilangan
twmbang pangkur yaiku 12, 6, 8, 12.
e. Watak
Watak saka tembang
pocung yaiku bisa lucu, trenyuh, lan sedhih.
Dhaftar Pustaka
http://pitajepang.wordpress.com/2013/01/07/kumpulan-tembang-macapat/
Salam 3H ya... (hoya hoyu hore!) mungkin hari ini ini yang bisa saya share... terima kasih yaa...
Tidak ada komentar:
Posting Komentar